Ο Λαρς φον Τρίερ και ο Αντίχριστος

Θα μου πείτε, με τι «σατανιστικά» θέματα καταπιάνομαι χρονιάρες μέρες; Με τον εξαποδώ βρήκα να ασχοληθώ; Και όμως όλα δεν είναι όπως ακούγονται. Όπως, για παράδειγμα, ο Γιωργάκης δεν είναι σοσιαλιστής, έτσι και ο Αντίχριστος του Λάρς δεν είναι Αντίχριστος όπως θα περιμένατε. Με άλλα λόγια μην περιμένετε να δείτε κανένα διαολόπαιδο που κάνει ότι μαλακία φαντάζεστε και σκιάζεται με τους Σταυρούς και της Εκκλησίες. Όχι. Πριν καταπιαστώ με την ταινία, όμως, ας κάνω μερικές εισαγωγικές παρατηρήσεις.
Διάβασα σε μπλογκίδια πολλά για αυτή την ταινία: από παραληρήματα θριαμβολογίας έως και παραληρήματα του στυλ «στην πυρά, στην πυρά με τον Λαρς και την ταινία του». Κοινώς, για πολλοστή φορά, χρειάστηκε να αποδειχθεί το αυτονόητο: η σχετικότητα και ο υποκειμενισμός στην τέχνη και στο οτιδήποτε. Διότι ήταν πολλοί εκείνοι που βρήκαν την ταινία μια μαλακία και μισή και λίγο λιγότεροι από τους πρώτους εκείνοι που τη θεώρησαν αριστούργημα. Έτσι γίνεται συνήθως, βλέπετε, αλλά εκείνο που ούτε οι μεν ούτε οι δε λένε να καταλάβουν, είναι αυτή ακριβώς η έννοια του υποκειμενισμού. Ότι αυτό που αρέσει σε μένα δεν είναι απαραίτητο να αρέσει και σε σένα. Δεν πα ν’ αρέσει σε μερικά εκατομμύρια, τα υπόλοιπα δεν είναι υποχρεωμένα να μοιράζονται την ίδια άποψη. Ούτε βέβαια είναι απαραίτητο όλοι να καταλαβαίνουμε τα ίδια πράγματα αλλά ούτε και στην τελική να έχουμε και άποψη.
Εμένα, για παράδειγμα, δεν ξέρω αν μου άρεσε η ταινία, με ψιλομπέρδεψε και μερικές φορές τη βαρέθηκα κιόλας. Το story, πάντως, είχε ως εξής. Ένα ζευγάρι πηδιέται στο μπάνιο, όταν το μωρό τους βγαίνει από την κούνια και παίζοντας καταλήγει να πέσει από το παράθυρο και να σκοτωθεί. Η μάνα πέφτει σε βαθιά κατάθλιψη και ο σύζυγος, όντας ψυχαναλυτής, διαφωνεί με το να χαπακώνεται η γυναίκα του και αποφασίζει να τη θεραπεύσει ο ίδιος. Πάνε, λοιπόν στην εξοχή κι εκεί ξεκινά η θεραπεία εν μέσω πολλών δυσκολιών, όπου η γυναίκα απομουρλένεται και αρχίζει να κάνει διάφορες μαλακίες που οδηγούν τον άντρα της να τη σκοτώσει δια πνιγμού.
Το πρώτο μέρος της ταινίας, η αφήγηση του θανάτου του μωρού, είναι νομίζω αριστουργηματική και πραγματικά ονειρική στην αποτύπωσή της στο φακό, με μια εξαίσια μουσική μπαρόκ. Από εκεί και πέρα αρχίζει η ψυχανάλυση και η υφέρπουσα παράνοια της γυναίκας, η οποία σταδιακά μας αποκαλύπτεται. Νομίζω, λοιπόν, ότι η σύζυγος ήταν απλά παρανοϊκή, που ο θάνατος του παιδιού της της έβγαλε στο φως ολόκληρη την ψυχασθένεια που είχε: το αποδεικνύουν τα στοιχεία των φωτογραφιών, που φαίνεται ότι για καιρό φορούσε στο παιδί τα παπούτσια ανάποδα αλλά και ο γραφικός της χαρακτήρας στη διδακτορική διατριβή που έγραφε, που από συγκροτημένος και ευανάγνωστος αρχίζει σιγά σιγά να γίνεται ταραχώδης έως πλήρως διαλύσεως. Αυτό και μόνο, από τα λίγα που ξέρω από ψυχιατρική, είναι αρκετό για να πεις ότι της έστριψε. Και για όσους δεν το κατάλαβαν, ο σκηνοθέτης μας δίνει να το εννοήσουμε με τη μετέπειτα πορεία της: σουβλίζει το πόδι του άντρα της, κόβει την κλειτορίδα της με ψαλίδι, ουρλιάζει, φοβάται με το παραμικρό: τι άλλο θέλεις για να πεις ότι είναι μουρλή;
Από την άλλη, δεν ξέρω αν η ταινία είναι αμιγώς υπερρεαλιστική, που λύσσαξαν σε ορισμένα blogs. Σαφώς έχει ονειρικό στοιχείο και μπόλικη ψυχανάλυση αλλά το γεγονός ότι τρελαίνει στην πούτσα τον άντρα της, του την παίζει κι αυτός χύνει αίμα αλλά ιδίως η σκηνή στο πρώτο μέρος, με κοντινό σε αργή κίνηση πλάνο του πούτσου που εισέρχεται στο αιδοίο της, μάλλον σε ρεαλισμό με πάει περισσότερο. Αλλά μπορεί και να κάνω λάθος. Ποτέ πάντως δεν κατάλαβα τον ακριβή λόγο για τον οποίο οι κουλτουριάρικες ταινίες πρέπει ντε και καλά να περιλαμβάνουν τόσο πολύ γαμήσι.
Τώρα ερχόμαστε να εξετάσουμε το ποιός είναι ο Αντίχριστος, μιας και απασχόλησε τόσους αναγνώστες των παραπάνω μπλογκς. Για μένα ο Αντίχριστος για τον οποίο μιλάει η ταινία δεν είναι η ίδια η γυναίκα του ψυχαναλυτή ούτε η γυναίκα ως φύλο αλλά το σκοτεινό μέρος του ανθρώπινου ψυχισμού, η περίφημη «σκιά» του Γιούνγκ.
Όσο για τον περίφημο και φοβερά ανιαρό αφορισμό του στυλ «που να καταλάβετε αυτές τις ταινίες, πάτε να δείτε καλύτερα καμιά αμερικανιά», ειλικρινά τον γράφω στ’ αρχίδια μου. Αφενός διότι ορισμένες αμερικανιές μου αρέσουν αφετέρου διότι όλοι αυτοί που τα λένε είναι κομπλεξικοί και δήθεν και δεν τους γουστάρω. Η κουλτουριά είναι μια φοβερά ελιτίστικη τάση που έχει σαθρά θεμέλια. Αν ήθελε και μπορούσε να γίνει πιο «βατή» και πιο προσιτή σε ένα ευρύτερο κοινό, ίσως γινόταν αποδεκτή από περισσότερο κόσμο, αντίθετα σε ότι πιστεύουν οι γιαλαντζί κουλτουριάρηδες και νομίζω ότι, δεδομένων των παγκόσμιων συνθηκών (και δεν αναφέρομαι στη μιζέρια της οικονομικής κρίσης μόνο αλλά στη συνολική παγκόσμια παρακμή), είναι πλέον ο καιρός οι ελιτίστικες θεωρίες, φιλοσοφίες, μαλακίες, να αρχίσουν να αποκτούν μια περισσότερο πρακτική όψη και να πραγματοποιήσουν ένα «άνοιγμα» προς τον κόσμο. Αν μη τι άλλο, οι Αντίχριστοι δεν κρύβονται μόνο στους ελιτιστές κουλτουριάρηδες αλλά σε όλους μας.